ಭುಂಯ್ ವಯ್ರ್ ಥಾವ್ನ್ ನಪಂಯ್ಚ್ ಜಾವ್ನ್ ಇತಿಹಾಸಾಚಾ ಗರ್ಬಾಂತ್ ಲಿಪೊನ್ ಗೆಲ್ಲ್ಯಾ ಕಿತ್ಲೇಶ್ಯಾ ಸುಕ್ನ್ಯಾಂ ಪಯ್ಕಿ ಅಜೂನ್ ಯೀ ಸುಕ್ಣ್ಯಾಂ ತಜ್ಞಾಂನಿಂ (Ornithologists) ಉಲ್ಲೇಕ್ ಕರುನ್ ಆಸ್ಚಿಂ ಸುಕ್ಣಿಂ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ‘ಪ್ಯಾಸೆಂಜರ್ ಪಾರ್ವೆ’ (Passenger Pigeons) ಆನಿ ‘ಡೊಡೊ (Dodo) ಸುಕ್ಣಿಂ. ಹಿ ಸುಕ್ಣಿಂ ಕಶಿಂ ಆಸ್ಲಿಂ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ತುಮಿಂ ಆತಾಂ ಪಳೆಜೆ ತರ್ ಅಂತರ್ಜಾಳ್‌ಚ್ ಗತ್! ಪಳೆಂವ್ಕ್ ಸಾಧಾರಣ್ ಕೌಡ್ಯಾಂ ಬರಿ ದಿಸ್ಚಾ ಪಯ್ಣಾರಿ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂ ಪೈಕಿ ಉರ್ಲೆಲ್ಲೆಂ ನಿಮಾಣೆ ಸುಕ್ಣೆಂ ‘ಮಾರ್ತಾ’ 1914 ವ್ಯಾ ವರ್ಸಾ ಅಮೆರಿಕಾಚಾ ಸಿನ್ಸಿನಾಟಿಂತ್ಲ್ಯಾ (Cincinnati) ಮನ್ಜಾತಿಂ ಘರಾ ಥಾವ್ನ್ ಆಪ್ಲ್ಯಾ 29ವ್ಯಾ ವರ್ಸಾಂಚೆ ಪ್ರಾಯೆರ್ ಮೆಲೆಂ. ತಾಚೆ ಥಾವ್ನ್ ತಾಂತಿ ಕಾಡಂವ್ಕ್ ವಿಗ್ಯಾನಿಂನಿ ಕೆಲ್ಲೆಂ ಪ್ರಯತ್ನ್ ಸುಫಳ್ ಜಾಲೆಂಚ್ ನಾ.
ಪಾರ್ವ್ಯಾಂ ಆನಿ ಮ್ಹನ್ಶಾ ಮಧ್ಲೊ (ಸಂ)ಬಾಂಧ್ ಸುಮಾರ್ ಧಾ ಹಜಾರ್ ವರ್ಸಾಂಚ್ಯಾಕೀ ಆದ್ಲೊ ಮ್ಹಳ್ಳೊ ಉಲ್ಲೇಕ್ ಇತಿಹಾಸಾಂತ್ ಮೆಳ್ತಾ.
ಪಾರ್ವ್ಯಾಂ ಮಧೆಂಯ್ ಸುಮಾರ್ ಸುಮಾರ್ 350 ಪ್ರಬೇಧ್ ವ ವರ್ಗ್ ಸುಕ್ಣ್ಯಾಂ ತಜ್ಞಾಂನಿ ಸೊಧುನ್ ಕಾಡ್ಲ್ಯಾತ್. ರಂಗಾಂತ್‌ಯೀ ದೊವ್ಯಾ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂ ಥಾವ್ನ್ ಕಾಳ್ಯಾ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂ ಮ್ಹಧೆಂ ವಿವಿಧ್ ರಂಗಾಚೆ ಪಾರ್ವೆಯೀ ದೆಕೊಂಕ್ ಮೆಳ್ತಾತ್.
ಪಾರ್ವ್ಯಾಂ ಪೈಕಿ ಮ್ಹನ್ಶಾಚಾ ಸಳಾವಳೆಕ್ ಶಿರ್ಕೊನ್ ಕುಂಕ್ಡಾಂ ಬರಿಂ ಜಾಲ್ಲೆ, ಚಡಾವತ್, ‘ದೊಂಗ್ರಾಂ ಪಾರ್ವೆ’ Columba livia domestica ವ Rock Pigeons
ಪಯ್ಣಾರಿ ವ ಪ್ಯಾಸೆಂಜರ್ ಪಾರ್ವೆ
ಪುಣ್ ಪಯ್ಣಾರಿ ವ ಪ್ಯಾಸೆಂಜರ್ ಪಾರ್ವೆ, ಹಾಂಚಿ ಕುಳಿಚ್ ವಿಂಗಡ್. ಹ್ಯಾ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಚಾ ಅಸಾಧಾರಣ್ ಪಯ್ಣಾ ಸಕ್ತೆಕ್ ಲಾಗೊನ್ ಹಾಂಕಾ ‘ಪಯ್ಣಾರಿ’ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ನಾಂವ್ ಪಡ್ಲಾಂ. ವಿಶೇಸ್ ಜಾವ್ನ್ ಉತ್ತರ್ ಅಮೆರಿಕಾಂತ್ ದಿಸೊನ್ ಆಸ್ಲ್ಯಾ ಹ್ಯಾ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಚೊ ಉಬ್ಣೆ ವೇಗ್ ಅಪ್ರತಿಮ್ ಜಾವ್ನಾಸ್ಲೊ: ಘಂಟ್ಯಾಕ್: 77.6 ಮೈಲಾಂ! ಚಡ್ಚಿ ಉಭಾರಾಯ್, ಧರ್ಣಿ ಥಾವ್ನ್ 6 ಹಜಾರ್ ಫುಟಿಂಚಾಕೀ ವಯ್ರ್! ಎಕಾ ದಿಸಾಕ್ 600 ಥಾವ್ನ್ 700 ಮೈಲಾಂಚೆಂ ಪಯ್ಣ್. ಆಫ್ರಿಕಾ ಆನಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡಾ ಮಧೆಂ 7000 ಹಜಾರ್ ಮೈಲಾಂಚಿ ಉಬ್ಣಿ, ಪಯ್ಣಾರಿ ಪಾರ್ವ್ಯಾನಿಂ 55 ದಿಸಾಂನಿಂ ಕೆಲ್ಲಿ ದಾಖಲ್ ಜಾಲ್ಯಾ!
ಉತ್ತರ್ ಅಮೆರಿಕಾ ಖಂಡಾಂತ್ ಮ್ಹನಿಸಚ್ ನಾತ್ಲೆ ಮ್ಹಣ್ಚೆ ಬರಿಂ ಅಸ್ಲೊಲೊ ಕಾಳ್ ತೊ. ಉಗ್ತ್ಯಾ ಅಂತ್ರಳಾಚೆ ರಾಯ್ ಮ್ಹಳ್ಳೆ ಬರಿಂಚ್ ಕೊರೊಡೊಂ ಕೊರೊಡಾನಿಂ ಪಯ್ಣಾರಿ ಪಾರ್ವೆ ಥೈಂ ಭರೊನ್ ಗೆಲ್ಲೆ.
1500-1800 ವರ್ಸಾಂ ಮಧೆಂ ಯೂರೊಪಾ ಥಾವ್ನ್ ಲೋಕ್ ಉತ್ತರ್ ಅಮೆರಿಕಾಕ್ ರಿಗೊಂಕ್ ಸುರು ಜಾಲ್ಲೊಚ್ ತ್ಯಾ ಖಂಡಾಚಿ ನಕ್ಷಾಚ್ ಬದ್ಲುನ್ ಗೆಲಿ. ಪಯ್ಣಾರಿ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಚೆಂ ಅವಸಾನ್ ಪ್ರಾರಂಭ್ ಜಾಲೆಂ ಮ್ಹಣ್ಯೆತ್.
ತ್ಯಾ ವಗ್ತಾಚೊ ನಾಂವ್ ವೆಲ್ಲೊ ಬೋವ್ ವ್ಹಡ್ ಸುಕ್ಣ್ಯಾಂ ತಜ್ಞ್ ಜೊನ್ ಜೇಮ್ಸ್ ಆಡುಬಾನ್ (John James Auduban) ಹಾಚಾ ಸಾಂಗ್ಣೆ ಫರ್ಮಾಣೆ ಎಕಾ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಚಾ ಹಿಂಡಾಂತ್ ದೋನ್ ಬಿಲಿಯನ್ ಪಾರ್ವೆ ಆಸುಲ್ಲೊ ಅಂದಾಜ್ ಕೆಲಾ! ತಾಚೊ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿ ಜೇಮ್ಸ್ ಮ್ಹಣ್ತಾ ಕೀ ಪಯ್ಣಾರಿ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಚೊ ಏಕ್ ಹಿಂಡ್ ತಾಚೆ ವಯ್ಲ್ಯಾನ್ ನಿರಂತರ್ ತೀನ್ ದೀಸ್ ಉಬೊನ್ ಗೆಲ್ಲೊ! ಪಯ್ಣಾರಿ ಪಾರ್ವೆ ಉಬೊನ್ ಭಾಯ್ರ್ ಸರ್ಲೆ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್, ತೆ ಉಬೊನ್ ವೆಚಾ ಗಾಂವಾಂ ವಯ್ರ್ ಸಬಾರ್ ವೇಳ್ ಸುರ್ಯೊಚ್ ಲಿಪೊನ್ ಕಾಳೊಕ್ ಮಾಂಡುನ್ ಆಸ್ತಾಲೊ ಖಂಯ್! ಹೆ ಪಾರ್ವೆ ಲಾಕಾಂ ಸಂಕ್ಯಾನ್ ವಿಶೆವ್ ಘೆಂವ್ಕ್ ಖಂಯ್ ಎಕಾ ರೂಕಾರ್ ಬಸ್ಲ್ಯಾರ್ ತ್ಯಾ ರೂಕಾಚೆ ಫಾಂಟೆ ಮೊಡೊನ್ ಪೊಡೊನ್ ವಾದಾಳ್ ಅಪ್ಟೊನ್ ದೆಸ್ವಾಟ್ ಕೆಲ್ಲ್ಯಾ ಬರಿಂ ದಿಸ್ತಾಲೆಂ ಖಂಯ್!
ಪಯ್ಣಾರಿ ಪಾರ್ವೆ, ಸುರ್ಯಾಕ್ ತಶೆಂ ಭುಂಯ್ಚಿ ಆಯಾಸ್ಕಾಂತಿಯ್ (magnetic field) ಸಕತ್ ಪಾರ್ಕುನ್ ತಾಂಚಾ ಉಭ್ಣ್ಯಾಚಿ ದಿಶಾ ಮಾಂಡ್ತಾಲೆ.
ಪಯ್ಣಾರಿ ಪಾರ್ವ್ಯಾನಿಂ ಉದಾಕ್ ಪಿಯೆಂವ್ಚಿ ರೀತ್‌ಯೀ ದುಸ್ರ್ಯಾ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಚ್ಯಾಕೀ ವೆಗ್ಳಿ ಜಾವ್ನಾಸ್ಲಿ. ದುಸ್ರಿಂ ಸುಕ್ಣಿಂ ಮಾತೆಂ ವಯ್ರ್ ಉಕಲ್ನ್ ಉದ್ಕಾಚೊ ಘೊಟ್ ಮಾರ್ಲ್ಯಾರ್ ಹೆ ಪಾರ್ವೆ straw ತ್ ಚಿಂವ್‍ಲ್ಲೆ ಬರಿಂ ವೊಡುನ್ ಪಿಯೆತಾಲೆ!
ಎಕುಣೀಸಾವ್ಯಾ ಶತಮಾನಾಚಾ ಸುರ್ವೆರ್ ಕೊರೊಡೊಂ ಪಯ್ಣಾರಿ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಚೊ ಹಿಂಡ್ ದುಸ್ರ್ಯಾ ಪ್ರದೇಶಾಕ್ ಭಾಯ್ರ್ ಸರ್ಲೊ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ಏಕ್ ಭಿರಾಂಕೂಳ್ ವಾದಾಳ್‌ಚ್ ಉಟೊನ್ ಭಾಯ್ರ್ ಸರಲ್ಲೆ ಬರಿಂ ದಿಸ್ತಾಲೆಂ ಖಂಯ್! ಜೋನ್ ಜೇಮ್ಸ್ ಆಡುಬಾನ್ ಲಿಖ್ತಾ:
“…ಪಯ್ಣಾರಿ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂನಿಂ ಬಿಡಾರ್ ಕೆಲ್ಲ್ಯಾ ಜಾಗ್ಯಾನಿಂ ತಾಣಿಂ ಮೈಲಾಂ ವಿಸ್ತಾರಾಯೆರ್ ಹಾಗೊನ್ ಘಾಲ್ಲ್ಯಾ ಸಾರ‍್ಯಾಚಿ ದಾಟಾಯ್‌ಚ್ ಸುಮಾರ್ ಏಕ್ ಫೂಟ್ ಉಭಾರ್ ಆಸ್ತಾಲಿ ಖಂಯ್!
ಜೇಮ್ಸ್ ಆಡುಬಾನ್ ಮುಕಾರುನ್ ಬರಯ್ತಾ:
“ತ್ಯಾ ದಿಸಾ ಹಾಂವ್ ಚಲೊನ್ ವೆತೇ ಆಸುಲ್ಲೊಂ. ಎಕಾಚ್ಛಾಣೆ ಸಗ್ಳೆಂ ಅಂತ್ರಾಳ್ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂನಿ ಭರೊನ್ ಗೆಲೆಂ. ಗ್ರಹಣ್ ಲಾಗ್ಲೆಲೆ ಬರಿಂ ಸುರ್ಯೊ ಲಿಪೊನ್ ಗೆಲೊ. ಭುಂಯ್, ಕಾಳೊಂಕಾಂತ್ ಬುಡ್ಲಿ. ತ್ಯಾ ವಗ್ತಾ…. ಪಾರ್ವ್ಯಾಂನಿಂ ಉಬ್ಚೊ ವಿಲಕ್ಷಣ್ ಸಬ್ಧ್ ಮ್ಹಜಾ ಕಾನಾಂಕ್ ದಪ್ಟೊಂಕ್ ಲಾಗುಲ್ಲೊ ತೊ ಹಾಂವ್ ಉತ್ರಾಂನಿ ವಿವರುಂಕ್ ಸಕ್ಚೊ ನಾಂ! ಎಕಾ ಸಂದರ್ಭಾರ್ ತೊ ಅವಾಜ್ ಭಯಾನಕ್ ಉದ್ಕಾ ಪಡ್ಣೆ ಬರಿಂ ಆಯ್ಕಾಲ್ಯಾರ್, ದುಸ್ರೆ ಘಡ್ಯೆ ಘಡ್ಘಡ್ಯಾ ಬರಿಂ ಆಯ್ಕಾತಾಲೊ! ತಾಂಚಿ ಉಬ್ಣಿ ಎಕಾ ವೆಳಾರ್ ತೀರ್ ಸೊಡ್ಲೆಲೆ ಬರಿಂ ನೀಟ್ ತರ್, ದುಸ್ರ್ಯಾ ಎಕಾ ಘಡ್ಯೆನ್ ಗಿರ್ಗಿಟೆ ಬರಿಂ ಘುಂವ್ಣಿ ಕಾಡ್ತಾಲಿ! ಹಾಂವ್ ವಿಜ್ಮಿತ್ಕಾಯೆನ್ ಹೆಂ ದೃಶ್ಯ್ ದೊಳೆ ವಾಟಾರುನ್ ಪಳೆವ್ನಂಚ್ ರಾವೊನ್ ಆಸ್ತಾಲೊಂ. ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಚೆ ಹೆಂ ದಾಟ್ ಮೋಡ್ ತೀನ್ ದಿಸಾಂ ಪರ್ಯಾಂತ್ ಸುಟ್ಲೆಂ ನಾ!”
ಫಕತ್ ದೆಡ್ಶೆಂ ವರ್ಸಾಂ ಆಧಿಂ ಪಯ್ಣಾರಿ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಚಿ ಸಂಖ್ಯಾ 500 ಕೊರೊಡ್ ಆಸುಲ್ಲಿ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ಪಾತ್ಯೆಂವ್ಕ್ ಕಷ್ಟ್ ಜಾತೆಲೆಚ್. ಸುಕ್ಣ್ಯಾಂ ಪೈಕಿ ಅತ್ಯಧಿಕ್ ಸಂಕ್ಯಾ ಆಸ್ಲೆಲ್ಯಾ ಪಯ್ಣಾರಿ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಕ್ ಅಸಾಧಾರಣ್ ಉಬ್ಣೆ ವೇಗ್ ತಶೆಂ ಲಾಂಬ್ ಪಯ್ಣ್ ಕರ್ಚಿ ಕ್ಷಮತಾ ಆಸುಲ್ಲಿ.. ತಿತ್ಲೆಂಚ್ ನ್ಹಯ್, ಪುಷ್ಕಳ್ ಖಾಣ್ ಮೆಳ್ಚಿ ಸುವಾತ್ ಸೊಧುನ್ ಕಾಡ್ಚಾಂತ್ ತೆ ನಿಸ್ಸೀಮ್ ಜಾವ್ನಾಸ್ಲೆ. ತಾಂಚೆ ಖಾಣ್‌ಯೀ ವೈವಿಧ್ಯಾಚೆಂ ಜಾವ್ನಾಸ್ಲೆಂ: ಫಲ್, ಫಳಾಂ, ಕಿಡಿ, ದಾನಿಂ ಇತ್ಯಾದಿ…
ಉತ್ತರ್ ಅಮೆರಿಕಾ ಭೂಖಂಡಾಂತ್ ಆಸ್ಲೆಲ್ಲೆ ಮೂಳ್ ನಿವಾಸಿಂ ಥಾವ್ನ್ ಕಸಲೊಚ್ ಅಪಾಯ್ ನಾಸ್ತಾಂ ಭಂವೊನ್ ಆಸ್ಲೆಲ್ಯಾ ಪಯ್ಣಾರಿ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಕ್, ಅಟ್ರಾವ್ಯಾ ಶತಮಾನಾಂತ್ ಎರೊಪಾ ಥಾವ್ನ್ ನವೊ ಫುಡಾರ್ ಸೊಧುನ್ ಆಯ್ಲೆಲ್ಯಾ ಮ್ಹನ್ಶಾಂ ಥಾವ್ನ್ ವ್ಹಡ್ ಕಂಟಕ್ ಉಭಿ ಜಾಲೆಂ. ಹ್ಯಾ ಮ್ಹನ್ಶಾಂ ಲಾಗ್ಗಿಂ ಬಂದೂಕ್ ಮ್ಹಳ್ಳೆಲೆಂ ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ್ ಹಾತೆರ್‌ಯೀ ಆಸುಲ್ಲೆಂ. ಬಂದೂಕೆಕ್ ದಾರು ಭರ್ನ್ ಅಂದಾಜಾರ್ ಹಿಂಡಾ ವಯ್ರ್ ಫಾರ್ ಸೊಡ್ಲ್ಯಾರ್ ಜಾಲೆಂ! ಉಬೊನ್ ಆಸ್ಚೆ ಪಾರ್ವೆ ರಾಶಿ ರಾಶಿಂನಿ ಝಡೊನ್ ಪಡ್ತಾಲೆ! ಇತ್ಲ್ಯಾ ಸುಲಬಾಯೆನ್ ಮೆಳ್ಚೆಂ ಪುಷ್ಠಿದಾಯೆಕ್ ರುಚೀಕ್ ಖಾಣ್ ಕೊಣಾಕ್ ನಾಕಾ?!
ಕೊರೊಡೋಂ ಸಂಖ್ಯಾನ್ ಆಸ್ಲೆಲ್ಯಾ ಪಯ್ಣಾರಿ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಕ್ ಧರ್ನ್ ಖಾಂವ್ಕ್ ಲೊಕಾನಿಂ ಕಸಲೆ ಪುರಾ ಉಪಾವ್ ಸೊಧುನ್ ಕಾಡ್ಲೆ!
ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಚೊ ಹಿಂಡ್ ದಿಸ್ಲೊ ಮ್ಹಣ್ತಾನಾ ಬಂದೂಕ್ ನಾತ್ಲೆಲೆ ದಾದ್ಲೆ ತೊಣ್ಕೆ ಘೆವ್ನ್ ಮಾರ್ನ್ ಝಡಂವ್ಕ್ ರಾಕ್ತಾಲೆ. ದುಸ್ರ್ಯಾ ಥೊಡ್ಯಾಂನಿ ಧಾನಿಂಯಾಕ್ ಸೊರೊ ಭರ್ಸುನ್ ಪಾರ್ವೆ ಅಮಾಲ್ ಜಾವ್ನ್ ಪಡ್ತಾನಾ ಧರ್ತಾಲೆ!
ಸರ್ಕಾರಾನ್ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಕ್ ಘುಡಾಂ ಥಾವ್ನ್ ಧರ್ಚೆಂ ಕಾನೂನ್ ಬಾಹಿರ್ ಕೆಲ್ಲೆಂ ತರೀ ಕೊಣೆಂಯ್ ಗಣ್ಣೆ ಕೆಲೆಂ ನಾ.
ಭಾಯ್ರ್ ಥಾವ್ನ್ ಯೆಂವ್ಚಾ ಲೊಕಾಚೊ ಸಂಖೊ ವಾಡ್ಲೆಲ್ಲೆ ಬರಿಂಚ್ ಕೃಷಿಯೆಕ್ ಲಾಗೊನ್ ರಾನಾಂಚೊ ಸಂವಾರ್‌ಯೀ ಚಡೊನ್ ಆಯ್ಲೊ. ರಾನಾಂಚೆರ್ ಹೊಂದ್ವೊನ್ ಆಸ್ಲೆಲ್ಯಾ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಕ್ ಥಾರೊ ಚುಕ್ಲೆಲ್ಲೊ ಮಾತ್ರ್ ನ್ಹಯ್ ಮ್ಹನ್ಶ್ಯಾಕ್ ಖಾಣ್‌ಯೀ ಜಾಂವ್ಚೆಂ ಪಡ್ಲೆಂ! ಅಮೆರಿಕಾಂತ್ ರಯ್ಲಾಚೊ ಮಾರೊಗ್ ಸುರು ಕೆಲ್ಲೆಂಚ್ ಪಯ್ಣಾರಿ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಚಿ ಹತ್ಯಾ ಸಂಪೂರ್ಣಚ್ ಜಾಲಿ ಮ್ಹಣ್ಯೆತ್.
ಸಂಸಾರಾಂತ್ ನಾಸಾಚಾ ಪಾಂವ್ಡ್ಯಾರ್ ಆಸ್ಚಾ ಸುಕ್ಣ್ಯಾಂ ಪಯ್ಕಿ ಸರ್ವ್ ಪ್ರಭೇಧಾಂಚಾ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಚೊ ವಾಂಟೊಚ್ 20 ಠಕ್ಕೆ ಅಧಿಕ್ ಮ್ಹಣೊನ್ ಅಂದಾಜ್ ಕೆಲಾ.
ಉಭೊಂಕ್ ವಿಸ್ರೊನ್ ಗೆಲ್ಲೆಂ ಡೊಡೊ
ಹಿಂದೂ ಮಾ-ಸಾಗೊರಾಂತ್ ಆಸೊನ್ ಆಫ್ರಿಕಾ ಖಂಡಾಕ್ ಲಾಗ್ಗಿಂ ಆಸ್ಚೊ ಏಕ್ ಸುಂದರ್ ತಶೆಂ ಧಾಕ್ಟುಲೊ ಕುದ್ರೊ ಜಾವ್ನಾಸಾ ಮಾರಿಷಸ್. ಲಾಕೋಂ ವರ್ಸಾಂ ಥಾವ್ನ್ ಹೊ ಕುದ್ರೊ, ಮ್ಹನಿಸ್ ಎಕ್ಲೊ ಸೊಡ್ನ್ ವಿವಿಧ್ ಸುಕ್ಣ್ಯಾಂ ಮನ್ಜಾತಿಂಚೊ ಕುಳಾರ್ ಜಾವ್ನಾಸ್ಲೊ. ಹ್ಯಾ ಪಯ್ಕಿ ಸಬಾರ್ ಸುಕ್ಣಿಂ ಮಾರಿಷಸ್ ಕುದ್ರ್ಯಾಕ್ ಮಾತ್ರ್ ಸೀಮಿತ್ ಜಾವ್ನಾಸ್ಲಿಂ ಹ್ಯಾ ಪಯ್ಕಿ, ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಚಾ ಕುಳಿಯೆಕಚ್ ಮೆಳಲ್ಲೆಂ ಪುಣ್ ತಾಂಚಾಕೀ ವ್ಹಡ್ ಗಾತ್ರಾಚೆಂ ಸುಕ್ಣೆಂ ಜಾವ್ನಾಸ್ಲೆಂ ಡೊಡೊ.
ಪುಷ್ಕಳ್ ಖಾಣ್, ಕೊಣಂಚ್ ದುಸ್ಮಾನ್ ನಾಸ್ಚಾ ಪರಿಸರಾಕ್ ಲಾಗೊನ್ ಡೊಡೊಕ್ ಉಬ್ಚಿ ಗರ್ಜಚ್ ದಿಸ್ಲಿ ನಾ ಆನಿ ತೆಂ ಉಭ್ಚೆಂಚ್ ವಿಸ್ರೊನ್ ಗೆಲೆಂ! ತಾಚೆ ಪಾಕಾಟೆ ನಿಷ್ಪ್ರಯೋಜಕ್ ಜಾಲೆ. ಖರೆಂಚ್ ಸಾಂಗ್ಚೆಂ ತರ್ ಡೊಡೊಕ್ ಕೊಣಂಚ್ ದುಸ್ಮಾನ್ ನಾತ್ಲೆ! ಫಕತ್ ಖಾಂವ್ಚೆಂ. ತಾಂತ್ಯಾಂ ಧವರ್ಚಿಂ. ಪಿಲಾಂ ಕಾಡ್ಚಿಂ! ಬೋವ್ಶಾ ತುಮಿಂ ಟರ್ಕಿ ಕೊಂಬಿ, ಕೊಂಬೊ ಪಳೆಲಾ ಆಸ್ತೊಲೊ. (ಹಾಸನ್ ಸಾಂ. ಜುಜೆ ಇಸ್ಕೊಲಾಚಾ ಜೆಜ್ವಿತ್ ಪಾದ್ರಿನಿಂ ಟರ್ಕಿ ಕುಂಕ್ಡಾಂ ಪೊಸಲ್ಲಿಂ). ಹಾಂಚೆ ವರ್ನಿ ವ್ಹಡ್ ಆಸುಲ್ಲಿಂ ‘ಡೊಡೊ’. ಸುಮಾರ್ ತೆವೀಸ್ ಕೆ.ಜಿ. ಜಡಾಯೆಚೆಂ ಸುಕ್ಣೆಂ. ಗೊಬ್ರಾಳೊ ನಿಳ್ಶಿಂ ಪಾಕಾಂ. ಕಾಳ್ಯಾಚ್ ವರ್ಣಾಚಿ, ಸುಮಾರ್ ನೋವ್ ಇಂಚಾ ಲಾಂಬಾಯೆಚಿ ಖೊಂಚ್. ಧಾಕ್ಟುಲೆ, ಪ್ರೇಜನ್ ನಾತ್ಲೆ ಪಾಕಾಟೆ.
ಎದೊಳ್ ಮ್ಹನಿಸ್ ಪ್ರವೇಶ್ ಜಾಯ್ನಾಸ್ಲೆಲ್ಯಾ ಕುದ್ರ್ಯಾಕ್ 1507 ಇಸ್ವೆಂತ್ ಪುಡ್ತುಗೇಜ್ ರಿಗ್ಲೆ. ಹೆಚ್ ಪುಡ್ತುಗೇಜ್, ಮಾರಿಷಸ್ ರಿಗ್ಲೆಲ್ಯಾ ಶೆಂಭರ್ ವರ್ಸಾಂ ಭಿತೆರ್ ‘ಡೊಡೊ’ ಸುಕ್ಣ್ಯಾಂಚೆ ಸಂತಾನಂಚ್ ನಿಸ್ಸಾಂತಾನ್ ಜಾವ್ನ್ ಗೆಲೆಂ! ತುಮ್ಕಾಂ ಆಜ್ ‘ಡೊಡೊ’ಕ್ ಪಳೆಯ್ಜೆ ಜಾಲ್ಯಾರ್ ಎಕಚ್ ಅಂತರ್ಜಾಳ್. ನಾ ತರ್, ತಾಚೊ ಮಾಂಡೊ ಆನಿ ತಕ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡಾಚಾ ಒಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡಾಂತ್, ಏಕ್ ಪಾಂಯ್ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಮಾಂತ್, ನಾ ಮಾಂಡೊ ಪಳೆಯ್ಜೆ ತರ್ ಕೋಪೆನ್ ಹೇಗನಾಂತ್ ಪಳೆವ್ಯೆತ್.
ಪುಡ್ತುಗೇಜ್ ಮಾರಿಷಸ್ ಕುದ್ರ್ಯಾಕ್ ರಿಗಲ್ಲೆಂಚ್ ತಾಂಕಾ ಪಯ್ಲೆಂ ದಿಶ್ಟಿಕ್ ಪಡಲ್ಲೆಂ ಡೊಡೊ. ದುಸ್ಮಾನ್ ಮ್ಹಳ್ಯಾರ್ ಕಿತೆಂ ಮ್ಹಣೊನಂಚ್ ನೆಣಾಸ್ಲ್ಯಾ ಡೊಡೊಂಕ್ ನವೆಚ್ ಭಿತೆರ್ ಆಯಿಲ್ಲೆ ಪುಡ್ತುಗೇಜ್ ವೈರಿ ಮ್ಹಣೊನಂಚ್ ಕಳ್ಳೆಂ ನಾ! ಪುಡ್ತುಗೇಜಾಂನಿ ತಾಂಕಾ ‘Dou Dou’ ಯಾನೀ ಬುದ್ಧು, ಭೆಂಕ್ರೊ ಮ್ಹಣ್ ವೊಲಾಯ್ಲೆಂ. ಹೆಂಚ್ ನಾಂವ್ ಮುಕಾರ್ ‘ಡೊಡೊ’ ಜಾಲೆಂ. ಪರಿಸರಾನ್ ಸೊಡ್ಲೆಲ್ಯಾ ಲಾಂಬ್ ದೊರಿಯೆಚೊ ಪಾಯ್ದೊ ಉಟವ್ನ್ ಪೆಂದಾರೊನ್ ಗೆಲ್ಲ್ಯಾ ಡೊಡೊಂಕ್, ಆಪ್ಲ್ಯಾ ದೆವಾನ್ ಸರ್ಗಿಂ ಥಾವ್ನ್ ಧಾಡ್ಲೆಲ್ಲೆಂ ‘ಮನ್ನಾ’ ಮ್ಹಣೊನ್ ಪುಡ್ತುಗೇಜಾಂನಿ, ತಶೆಂಚ್ ತಾಣಿ ಸಾಂಗಾತಾ ಹಾಡ್ಲೆಲ್ಯಾ ಮನ್ಜಾತಿನಿಂಯ್ ಚಿಂತುನ್ ಸಂಸಾರಾಚಾ ಮಾತ್ಯಾರ್ ಥಾವ್ನಂಚ್ ಖಾಲಿ ಕೆಲೆಂ!
1681 ವ್ಯಾ ವರ್ಸಾ ಭಿತೆರ್ ಬುದ್ದು ಸುಕ್ಣೆಂ ‘ಡೊಡೊ’ ಹ್ಯಾ ಪೃಥ್ವೆಕ್ ಆದೇವ್ಸ್ ಮಾಗೊನ್ ನಪಂಯ್ಚ್ ಜಾಲೆಂ!
► ಜೆ.ವಿ.ಕಾರ್ಲೊ. ಹಾಸನ್
Thank you for the article, can feel the subject. As per the article it took just above 150 years to finish ‘Dou Dou’ from this earth… that is really brutal.
ಬೊರೆಂ ಕೊಂಕ್ಣಿ ವಿಕಿ ಹೆಂ ಲೇಖನ್ !
ಮ್ಹಜ್ಯಾ ಬಾಳ್‍ಪಣಾರ್ ಕೊವ್ಡೆ (ಕಾಳೆ ಪಾರ್ವೆ) ಆಮ್ಚ್ಯಾ ಜಮೀನೆರ್ ಜಾಯಿತ್ತೆ ಆಸ್ಲೆ. ಗಾಂತ್ ಘಾಲ್ನ್ ತಾಂಕಾಂ ಧರ್ತೆಲ್ಯಾಂವ್ ಆನಿಂ ಕುಂಕ್ಡಾಚ್ಯೆಂ ಮಾಸ್ ಭಾಜುನ್ ರಾಂದ್ತಾಂವ್ ತಶೆಂ ಕರ್ನ್ ಖಾತೆಲ್ಯಾಂವ್. ಆತಾಂ ಸಾಟ್ ವರ್ಸಾಂ ಉಪ್ರಾಂತ್ ತ್ಯಾಚ್ ಗಾದ್ಯಾಂನಿಂ ಕೊವ್ಡೆ ನಾತ್. ಬಹುಶಾ ಕಾರ್ಲೊನ್ ಉಲ್ಲೇಕ್ ಕೆಲ್ಲ್ಯಾ ಪಯ್ಣಾರಿ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಕ್ ಜಾಲಿ ಗತ್ ತಾಂಚಿ ಆಸ್ತೆಲಿ.
ಬದ್ಗಾ ಅಮೆರಿಕಾಚ್ಯಾ ಜಾಯಿತ್ಯಾಂ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಲಾಂಚಿ ಭೆಟ್ ಹಾಂವೆಂ ಕೆಲ್ಯಾ. ಪೂಣ್, ಪಯ್ಣಾರಿ ಪಾರ್ವ್ಯಾಂಚೊ ಉಲ್ಲೇಕ್ ಪಳೆಲ್ಲೊ ಉಡಾಸ್ ಮ್ಹಕಾ ನಾಂ. ತಶೆಂ ಮ್ಹಣ್ ಸುಕ್ಣಿಂ ದಿಸ್ಚ್ಯೆಂಚ್ ಆಪ್ರೂಪ್ ಜಾವ್ನ್ ಗೆಲಾಂ. ಕಾರ್ಡಿನಲ್ ಮ್ಹಣ್ ನಾಂವ್ಫ಼್ ಗೆಲ್ಲೆಂ ಸುಕ್ಣೆಂ ಮಾತ್ರ್ ಪಳೆಂವ್ಕ್ ಮೆಳ್ಳಾಂ. ಆನಿಂ, ಮೌರಿತಿಯಸ್ ಕುದ್ರ್ಯಾಚ್ಯೆ ಭೆಟೆಂತ್ ಸುಕ್ಣ್ಯಾಂಕ್ ಪಳೆಲ್ಲೊ ಉಡಾಸ್ ಮ್ಹಕಾ ಯೇನಾ.
Thanks sir for this amazing and at the same time very sad story of traveling pigeons and Do Do birds. The wonderful creation created by Almighty was systematically destroyed by his own special creation that’s we humans.. what a tragedy. We lost these two precious species by our own greed.
Hopefully in future people learn some lessons from this article.. Hats off sir..